Language of Iloilo in 1600's
Mentrida , Alfonso de , 1637
Dictionary of the Bisayan Language
Hiligaynon and Haraya of the Panay Island composed of Father Alonso de Mentrida.
A.
ab-ab - like eaten by fire
abaca
Abaga
abao
abi ua ako kahibalo namati cono abi
abian - maquig abian - friend or friendly
aclab-
agtang en haraya es dahi
Agay
agalon
alag-ag
alang alang
alangan
aligot-got
alinton
alogbati
ambac
ambit
amoma
anai
andam
ang
angai
angcat
anhit
anghul
naga angut ang casaquit sabutcon
naano ka didto
maano ka
mag caano ang pag dalauat mo sanang pasong nga bugas.
dao anu cadacu?
dao anu casonson?
apoc
aquig
ara dira canimo
ara na sia sa balai sa pag abut co
aricdic
arlao - sa matag arlao naga agui cadiri
asaua -
asin
asoy
atai
atang
atubang
atun
atup
auac
auai
auas
auat - auat lamang ang pagtoun co caninyo
ayam
naga masaquit ngatoor siya sapag higda nia , cag sapag mata niya , nag ayo na siya.
ayon
paayonan mu sa pag siling si corn nga bumulig sa acon.
bacay - bacay guin buhat mona
baboy
bacal
bacbac
bacolor
bacunaua
bagacay
bag-ang
bagat
bagio
bagnas
bagol
bagsat
bagting
baha
bahag
bahal
bahao bahao guyum
bahin
baho
bahoy
bahulay
baybay
baihon
balabag
balabao
balagubay
balagun
balahibo
balahuba
balaybay
balaye
balangao
balangday
balasun nga suba
bali
balicauang
balic-aut
balighut
balita
balo
balonbalonan
balonas
balur
balus
banaag
banga
bancao
bangon
banhao
banig
banua
bana-ag
bansag
bansil
bantiling
bantog
ba-o
baracang
baringon
basa
basa
bascug
basi
baloscay
basol
Dictionary of the Bisayan Language
Hiligaynon and Haraya of the Panay Island composed of Father Alonso de Mentrida.
A.
ab-ab - like eaten by fire
abaca
Abaga
abao
abi ua ako kahibalo namati cono abi
abian - maquig abian - friend or friendly
aclab-
agtang en haraya es dahi
Agay
agalon
alag-ag
alang alang
alangan
aligot-got
alinton
alogbati
ambac
ambit
amoma
anai
andam
ang
angai
angcat
anhit
anghul
naga angut ang casaquit sabutcon
naano ka didto
maano ka
mag caano ang pag dalauat mo sanang pasong nga bugas.
dao anu cadacu?
dao anu casonson?
apoc
aquig
ara dira canimo
ara na sia sa balai sa pag abut co
aricdic
arlao - sa matag arlao naga agui cadiri
asaua -
asin
asoy
atai
atang
atubang
atun
atup
auac
auai
auas
auat - auat lamang ang pagtoun co caninyo
ayam
naga masaquit ngatoor siya sapag higda nia , cag sapag mata niya , nag ayo na siya.
ayon
paayonan mu sa pag siling si corn nga bumulig sa acon.
bacay - bacay guin buhat mona
baboy
bacal
bacbac
bacolor
bacunaua
bagacay
bag-ang
bagat
bagio
bagnas
bagol
bagsat
bagting
baha
bahag
bahal
bahao bahao guyum
bahin
baho
bahoy
bahulay
baybay
baihon
balabag
balabao
balagubay
balagun
balahibo
balahuba
balaybay
balaye
balangao
balangday
balasun nga suba
bali
balicauang
balic-aut
balighut
balita
balo
balonbalonan
balonas
balur
balus
banaag
banga
bancao
bangon
banhao
banig
banua
bana-ag
bansag
bansil
bantiling
bantog
ba-o
baracang
baringon
basa
basa
bascug
basi
baloscay
basol
Old Ilongo
See how Ilongo speak in 1800's
Ilongo has undergone several evolution. The following are the detailed discussion of Dominican priest about the Ilongo Language in which he referred as Visayan in 1800's in a book called DICCIONARIO DE TODAS LAS VOCES CONTENIDAS EN LOS CURSOS VÍSAYAS DEL PADRE LOZANO,OTRAS MUCHAS MAS.
The word " Bisan"
Ejemplos:
Bisan sin-o nga tauo quinahanglan nga magtuman sang iyang caiungdanan ( Moderm : same)
Cualquier hombre debe cumplir con su deber.
Pulungan co bisan cay sin-o nga tauo ( Modern : Hambalan ko bisan sin-o nga tawu)
Hablaré aunque sea á cualquier hombre.
Bisan ano ang quínahanglan isuguir mo ( Moden : Bisan anu kinahanglan mu , isuguid mu)
Cualquier cosa que necesites, hazlo presente.
Hatagan ko sing bisan ano ( Modern : hatagan ko sing bisan ano)
Daré cualquier cosa.
Dili acó maghadlok bisan cay sin-o ( Indi ako magkahadlo bisan kay sin-o)
No temo á nadie.
Bisan sa ngatanan ( Bisan sa tanan)
Aunque, ó aun cuando sea á todos.
Yate ( Obsolete)
Yate nga tauo!
Que hombre este.
Humaluc ca sa camut
Besa la mano.
Batang ( Obsolete for Higda , survived in Kinaray-a) Many rivers are called Batang. In Old Malay it means river.
Maga- batang ca sa banig, cag didto panag-libutan ca sa imong mga amigos, cag sa imong mga quilala
Magayon ( not used anymore)
Si Antonia magayon cay Juana ( Modern : Si Antonia matahum kay Kuan )
Antonia es mas hermosa que Juana.
Ilongo used agi and lubas - Labay is borrowed from Northern Iloilo
Sino ang umagui sa 0ton? ( Modern : Sin-o nag labay sa oton?)
Quién fué el que pasó por Otón?
Icao ang naglubas cahapon ( Modern : Ikaw ang nag labay kahapun)
Tú eres el que pasaste ayer
Bukun -Survived in Kinaray-a Dialect
Bucun acó( Modern : indi ako)
No fui yo
Con halos pa daad ( still in use)
i se cumpliera, si así fuera!
Ayam - Survived in Kinaray-a Dialect
Ang ayam nga si Turco dili iño ( Modern : Ang ido nga si Turco indi inyo)
Houd - Survived in Kinaray-a Dialect
Hou, hood, ood
Sí, sí, sí, afirmando.
Labi ( not used anymore)
Labi nga maayo ang acón balay sa sining imo:
Mi casa es mucho mejor que esta tuya
Imao - Survived in Kinaray-a Dialect
Ang utod ni Luis imao ang nagsimba cahapon
Imao siya ang nagmulong sa acón ( Modern : Sia mismo ang nag-bulong sa akon)
El mismo es el que me habló
Obsolete Ilongo numbers survived in Kinaray-a
Napulo cag isa --- Once.
Kapulo cagduha -----Doce.
Kapulo cag tatio -----Trece.
Napulo cag apat -----Catorce,
Napulo cag iima ------Quince.
Napulocaganum -----Diezyse
Napulo cag pito-------Diez y siete.
Napulo cag ualo-------Diez y ocho
Napulo cagsiatn------Diez y nueve.
Dulia ca pulo.--------Veinte.
Gatloan -----------Treinta.
Capatan --------Cuarenta.
Calim-an -------Cincuenta
Canuman --------Sesenta,
Capituan -------Setenta.
Caualoan -------Ochenta.
Casiaman -------Noventa.
Isa ca gatos -------Ciento
Isa ka libo -----------Mil
Interrogativos y causales.
Ngaa? ---------Por qué?
Nga?.. .;.... Por qué?
Cay nga? -------Por qué causa?
Tungud, ó tungud sa ano. ------Por qué causa, ó motivo.
Bangud -----Por qué, ó por qué causa.
Agud., --------Para, ó para que.
Andutauo? ------Por qué.', y por qué?
Pila ------Cuánto, ó cuantos :
ExoHativos y demostrativos.
Abao pagcayaua nga uay angay! ( Abaw , pagka-yawa nga waay angay)
Ay que es un demonio sin ij^ual; es u líaldito! etc.
Conjunciones adversativas.
Apang ---Pero, empero,
Agad --------- Pero, para.
Hinonoo ----------Por tanto, asi pues.
Hinonoo gani ------------Asi pues, por taato etc.
Ngani, gani ------Por, tanto, por lo tanto.
Bisan Aunque, por Jo menos.
Busa; uay sapayan Por tanto; no obstante.
Cundi ---------después de negación. Sino que, después de las negaciones.
PAPAGLANDONG SANG CAMATAYON.
Mamatay ca Cristiano. Sing ualay duhaduha umabut ang isa ca adlao nga dili ca cagahihan, cag umabut ang isa ca gabi nga dili ca casanagan; cag umabut ang camatayon mo sing ualay nga gayud hibaloi cag sayoron, con sa ano nga adlao, cag con sa ano nga
horas. Si Jesucristo aton maloloyon nga Guinoo nagasiling n§a magabut siya sa hinali lamang, cag sing ualay hisayore, cag ang
casayoran con cahologan sining mga pulong ni Jesús aton manunubos, amoy ang pagsayor sa imo, ang pagtoon cag ang pagtorlo man, nga bantayan mo guihapon cag amanamanon mo man ang quinahanglan, agud dili ca paghinalian, cag paghologon sa casacjuitan. Tumanon rriQ ining huut sang alón maloloyon nga Dios, cag pupuslan mo ang iyang paglorlo. Amanan mo guilayon ang mga quinahanglan, cag husayon mo carón nga niay tiempo na ang mga hulusayon ngatdnan, agud con umabat ang camatayon may pag-aman ca nga daan. ISasayoran mo na nga mamatay ca; nasayoran mo na nga maglapus ang calibutan nga sa capilitan pagbayaan mo ngaianan; cag dili ca maghibalo, con san-o ca mamatay, cag dili ca macahibalo con sa ano ,nga horas umabuit ang catapusan mo; cag ano nagacatulog ca pa sing ualay guilayon magconfesar, con bi nagalincod ka sa sala nga mortal! Nagapahuay ca bala sing subongl Nagapahuay ca pa bala, cag dili mo halinon ngui, cag licauan ang pagcahimtang nga labing
macalo- looy, nga amo ang pagpunco, con ang paglincod sa sala nga mortal'l Nagalingao ca pa, cag di mo tinguhaon sing ma-
dali ang paghinulsul cag ang pagconfesar'! Ah! Matood ang pulong ni San Agusíin nga amay la, nga con dili ca mamad
sa sining mga pulong cag sa sining mga papaglandong,dili ca na nagabuhi, cundi palay ca na nga gayad. hunahunaon cag painoinohon mo man Cristiano, ang pagcahimtang mo sa horas sang imong icamatay. Maga- batang ca sa banig, cag didio panaglibutan ca sa imong mga amigos, cag sa imong mga quilala nga binuUgan ca nila aihan sa pagpacasala. Sang nagamalisud cag sang nagabahulay ca na, pamutangan nila sa olonan mo 'ang isa ca Santo Cristo, cag umabut ang Padre sa pagconfesar
cag sapagbarlis sa imo. Abao Cristiano! Abal Diri ang ca lisur nga dili suluguiron, con abi ua nimo tamaña ang
imong catungdanan, cag gani' guinlapas mo ang pagcacristanos mo. Ang olo mo sadtong horas dao magalipon bangud sang balalian, cag bangud sang calisud: ang mata mo magadulam: ang dughan magabayao na: ang dila mo dao dili macamitlang: ang guinhaua mo magapuoipuot, cag magahapo: dao pinilpilan na ang taguiposoon mo sa calisud; ang dugo cag ang pulso mo magahinayhinay na ang cusog mo magaluya: ang pagguinhaua mo magacabus. ang conciencia mo magahadtoc: ang calag mo nga macatolooy magaculba sa papaglandong nga sa capilitan halagan niya sing casayoran sa atubangan sa Dios iyang fío-
rom nga hilapil na. O macalolooy nga calag! O callo nga ayad nga calag! Ang mga langao managlapií na sa imon sadtong horas, cay nanapo na sila sang camatayon mo: ang in§a subay managcagat sa lauas mo, cag ang mga olor manag-agao sila sing madali sang lauas mo n¿a nahatungad sa Ha. Abao Cristiano! Pupuslan mo bala sa sining pagcahimtang ang mangad cag ang bahandi't Pupus-
lan mo hala sa amo nga horas ang mga oficio cag ang mga cadunganan'^ Ahí Diri ang calisud sa pagúngaha cag sa pagcuha sang amo man: diri ang calisud sa paglapas sang pagconfesar; diri ang calisud sa paglapas sang pagsimba: diri ang calisud sa pagiicas abi; diri ang calisud sá pagbuíangbutang sing dili malood: diri ang calisud sa pagcalolot cag iban pa nga malauay nga itay
sayud: diri ang calisud sa pagbuhat sing mga buhat nga mafaut contra sa imong isigcatauo: diri ang calisud sa paghunahuna
nga lain: din ang calisud sa pagconsentidor mo cag iban pa. Abao Cristiano! Hunahunaa anay cag sing maayo ining
pagcahimtang, cag amanan mo guüayon ang mga guinahanglan, agud mamagan gaua- sadtong horas ining pag-cahutang. Nian nga may tiempo pa usisaon mo sing maayo ang imo mga sala ngatanan, cag hinulsulan mo sila.Mageonfesar ca, cag maopenitencia tungud sang mga sala mo . Buhaton mo ang mga hinmumuslan nga mga buhat nga sarang maglipay sa huut mo sa amo nga horas, Ang magapulus sa imo sa horas sang icamalay mo^ cag ang magacalipay sa calag mo, amo ang paghigugma sa Dios labi sa ngatanan, amo ang paghiagum cag ang paglincod sa gracia, amo ang pagampo sa Dios cag sa mahal nga Virgen, amo ang pagtuman sing himpit sang imong catungdanan, cag amo ang papagnanguis sing masunsun tungud sang mga sala mo, nga cabay pa nga imo tumanon: Amen.
ABA! ABAO!------ Interjecciones de admiración equivalentes á nuestro. Ay.' castellano.
http://archive.org/stream/cursosdelenguap00lozagoog/cursosdelenguap00lozagoog_djvu.txt
See how Ilongo speak in 1800's
Ilongo has undergone several evolution. The following are the detailed discussion of Dominican priest about the Ilongo Language in which he referred as Visayan in 1800's in a book called DICCIONARIO DE TODAS LAS VOCES CONTENIDAS EN LOS CURSOS VÍSAYAS DEL PADRE LOZANO,OTRAS MUCHAS MAS.
The word " Bisan"
Ejemplos:
Bisan sin-o nga tauo quinahanglan nga magtuman sang iyang caiungdanan ( Moderm : same)
Cualquier hombre debe cumplir con su deber.
Pulungan co bisan cay sin-o nga tauo ( Modern : Hambalan ko bisan sin-o nga tawu)
Hablaré aunque sea á cualquier hombre.
Bisan ano ang quínahanglan isuguir mo ( Moden : Bisan anu kinahanglan mu , isuguid mu)
Cualquier cosa que necesites, hazlo presente.
Hatagan ko sing bisan ano ( Modern : hatagan ko sing bisan ano)
Daré cualquier cosa.
Dili acó maghadlok bisan cay sin-o ( Indi ako magkahadlo bisan kay sin-o)
No temo á nadie.
Bisan sa ngatanan ( Bisan sa tanan)
Aunque, ó aun cuando sea á todos.
Yate ( Obsolete)
Yate nga tauo!
Que hombre este.
Humaluc ca sa camut
Besa la mano.
Batang ( Obsolete for Higda , survived in Kinaray-a) Many rivers are called Batang. In Old Malay it means river.
Maga- batang ca sa banig, cag didto panag-libutan ca sa imong mga amigos, cag sa imong mga quilala
Magayon ( not used anymore)
Si Antonia magayon cay Juana ( Modern : Si Antonia matahum kay Kuan )
Antonia es mas hermosa que Juana.
Ilongo used agi and lubas - Labay is borrowed from Northern Iloilo
Sino ang umagui sa 0ton? ( Modern : Sin-o nag labay sa oton?)
Quién fué el que pasó por Otón?
Icao ang naglubas cahapon ( Modern : Ikaw ang nag labay kahapun)
Tú eres el que pasaste ayer
Bukun -Survived in Kinaray-a Dialect
Bucun acó( Modern : indi ako)
No fui yo
Con halos pa daad ( still in use)
i se cumpliera, si así fuera!
Ayam - Survived in Kinaray-a Dialect
Ang ayam nga si Turco dili iño ( Modern : Ang ido nga si Turco indi inyo)
Houd - Survived in Kinaray-a Dialect
Hou, hood, ood
Sí, sí, sí, afirmando.
Labi ( not used anymore)
Labi nga maayo ang acón balay sa sining imo:
Mi casa es mucho mejor que esta tuya
Imao - Survived in Kinaray-a Dialect
Ang utod ni Luis imao ang nagsimba cahapon
Imao siya ang nagmulong sa acón ( Modern : Sia mismo ang nag-bulong sa akon)
El mismo es el que me habló
Obsolete Ilongo numbers survived in Kinaray-a
Napulo cag isa --- Once.
Kapulo cagduha -----Doce.
Kapulo cag tatio -----Trece.
Napulo cag apat -----Catorce,
Napulo cag iima ------Quince.
Napulocaganum -----Diezyse
Napulo cag pito-------Diez y siete.
Napulo cag ualo-------Diez y ocho
Napulo cagsiatn------Diez y nueve.
Dulia ca pulo.--------Veinte.
Gatloan -----------Treinta.
Capatan --------Cuarenta.
Calim-an -------Cincuenta
Canuman --------Sesenta,
Capituan -------Setenta.
Caualoan -------Ochenta.
Casiaman -------Noventa.
Isa ca gatos -------Ciento
Isa ka libo -----------Mil
Interrogativos y causales.
Ngaa? ---------Por qué?
Nga?.. .;.... Por qué?
Cay nga? -------Por qué causa?
Tungud, ó tungud sa ano. ------Por qué causa, ó motivo.
Bangud -----Por qué, ó por qué causa.
Agud., --------Para, ó para que.
Andutauo? ------Por qué.', y por qué?
Pila ------Cuánto, ó cuantos :
ExoHativos y demostrativos.
Abao pagcayaua nga uay angay! ( Abaw , pagka-yawa nga waay angay)
Ay que es un demonio sin ij^ual; es u líaldito! etc.
Conjunciones adversativas.
Apang ---Pero, empero,
Agad --------- Pero, para.
Hinonoo ----------Por tanto, asi pues.
Hinonoo gani ------------Asi pues, por taato etc.
Ngani, gani ------Por, tanto, por lo tanto.
Bisan Aunque, por Jo menos.
Busa; uay sapayan Por tanto; no obstante.
Cundi ---------después de negación. Sino que, después de las negaciones.
PAPAGLANDONG SANG CAMATAYON.
Mamatay ca Cristiano. Sing ualay duhaduha umabut ang isa ca adlao nga dili ca cagahihan, cag umabut ang isa ca gabi nga dili ca casanagan; cag umabut ang camatayon mo sing ualay nga gayud hibaloi cag sayoron, con sa ano nga adlao, cag con sa ano nga
horas. Si Jesucristo aton maloloyon nga Guinoo nagasiling n§a magabut siya sa hinali lamang, cag sing ualay hisayore, cag ang
casayoran con cahologan sining mga pulong ni Jesús aton manunubos, amoy ang pagsayor sa imo, ang pagtoon cag ang pagtorlo man, nga bantayan mo guihapon cag amanamanon mo man ang quinahanglan, agud dili ca paghinalian, cag paghologon sa casacjuitan. Tumanon rriQ ining huut sang alón maloloyon nga Dios, cag pupuslan mo ang iyang paglorlo. Amanan mo guilayon ang mga quinahanglan, cag husayon mo carón nga niay tiempo na ang mga hulusayon ngatdnan, agud con umabat ang camatayon may pag-aman ca nga daan. ISasayoran mo na nga mamatay ca; nasayoran mo na nga maglapus ang calibutan nga sa capilitan pagbayaan mo ngaianan; cag dili ca maghibalo, con san-o ca mamatay, cag dili ca macahibalo con sa ano ,nga horas umabuit ang catapusan mo; cag ano nagacatulog ca pa sing ualay guilayon magconfesar, con bi nagalincod ka sa sala nga mortal! Nagapahuay ca bala sing subongl Nagapahuay ca pa bala, cag dili mo halinon ngui, cag licauan ang pagcahimtang nga labing
macalo- looy, nga amo ang pagpunco, con ang paglincod sa sala nga mortal'l Nagalingao ca pa, cag di mo tinguhaon sing ma-
dali ang paghinulsul cag ang pagconfesar'! Ah! Matood ang pulong ni San Agusíin nga amay la, nga con dili ca mamad
sa sining mga pulong cag sa sining mga papaglandong,dili ca na nagabuhi, cundi palay ca na nga gayad. hunahunaon cag painoinohon mo man Cristiano, ang pagcahimtang mo sa horas sang imong icamatay. Maga- batang ca sa banig, cag didio panaglibutan ca sa imong mga amigos, cag sa imong mga quilala nga binuUgan ca nila aihan sa pagpacasala. Sang nagamalisud cag sang nagabahulay ca na, pamutangan nila sa olonan mo 'ang isa ca Santo Cristo, cag umabut ang Padre sa pagconfesar
cag sapagbarlis sa imo. Abao Cristiano! Abal Diri ang ca lisur nga dili suluguiron, con abi ua nimo tamaña ang
imong catungdanan, cag gani' guinlapas mo ang pagcacristanos mo. Ang olo mo sadtong horas dao magalipon bangud sang balalian, cag bangud sang calisud: ang mata mo magadulam: ang dughan magabayao na: ang dila mo dao dili macamitlang: ang guinhaua mo magapuoipuot, cag magahapo: dao pinilpilan na ang taguiposoon mo sa calisud; ang dugo cag ang pulso mo magahinayhinay na ang cusog mo magaluya: ang pagguinhaua mo magacabus. ang conciencia mo magahadtoc: ang calag mo nga macatolooy magaculba sa papaglandong nga sa capilitan halagan niya sing casayoran sa atubangan sa Dios iyang fío-
rom nga hilapil na. O macalolooy nga calag! O callo nga ayad nga calag! Ang mga langao managlapií na sa imon sadtong horas, cay nanapo na sila sang camatayon mo: ang in§a subay managcagat sa lauas mo, cag ang mga olor manag-agao sila sing madali sang lauas mo n¿a nahatungad sa Ha. Abao Cristiano! Pupuslan mo bala sa sining pagcahimtang ang mangad cag ang bahandi't Pupus-
lan mo hala sa amo nga horas ang mga oficio cag ang mga cadunganan'^ Ahí Diri ang calisud sa pagúngaha cag sa pagcuha sang amo man: diri ang calisud sa paglapas sang pagconfesar; diri ang calisud sa paglapas sang pagsimba: diri ang calisud sa pagiicas abi; diri ang calisud sá pagbuíangbutang sing dili malood: diri ang calisud sa pagcalolot cag iban pa nga malauay nga itay
sayud: diri ang calisud sa pagbuhat sing mga buhat nga mafaut contra sa imong isigcatauo: diri ang calisud sa paghunahuna
nga lain: din ang calisud sa pagconsentidor mo cag iban pa. Abao Cristiano! Hunahunaa anay cag sing maayo ining
pagcahimtang, cag amanan mo guüayon ang mga guinahanglan, agud mamagan gaua- sadtong horas ining pag-cahutang. Nian nga may tiempo pa usisaon mo sing maayo ang imo mga sala ngatanan, cag hinulsulan mo sila.Mageonfesar ca, cag maopenitencia tungud sang mga sala mo . Buhaton mo ang mga hinmumuslan nga mga buhat nga sarang maglipay sa huut mo sa amo nga horas, Ang magapulus sa imo sa horas sang icamalay mo^ cag ang magacalipay sa calag mo, amo ang paghigugma sa Dios labi sa ngatanan, amo ang paghiagum cag ang paglincod sa gracia, amo ang pagampo sa Dios cag sa mahal nga Virgen, amo ang pagtuman sing himpit sang imong catungdanan, cag amo ang papagnanguis sing masunsun tungud sang mga sala mo, nga cabay pa nga imo tumanon: Amen.
ABA! ABAO!------ Interjecciones de admiración equivalentes á nuestro. Ay.' castellano.
http://archive.org/stream/cursosdelenguap00lozagoog/cursosdelenguap00lozagoog_djvu.txt